داکتر داوود رفیق پور، دانشمند افغان به همکاری انستیتوت گیاه شناسی دانشگاه شهر بن آلمان اثری را به نشر رسانده است که در آن چهرۀ دیگر افغانستان به تصویر کشیده شده است. این اثر تحت نام «افغانستان، رهنمای سیر علمی» یک اطلس گیاهان است که نباتات و گیاهان متنوع این سرزمین غنی را توضیح داده است.
اخبار تلویزیونها در مورد افغانستان معمولاً تصویرهایی از جنگ، ترور، ویرانی و یا هم زنان چادری پوش و مردان ریش دار سلاح به دست را نشان میدهند. اما افغانستان چهرۀ دیگری نیز دارد، سرزمینی با اراضی پهن، کوهستان ها، وادی ها، دره ها و علفزار ها. زیبایی این کشور چندان به تصویر کشیده نشده و به همین ترتیب از جهان حیوانات و نباتات آن نیز کمتر سخن گفته شده است. کتاب های علمی در مورد جغرافیای طبیعی افغانستان که نیازمندی در این عرصه را رفع کند وجود ندارد، و این یگانه کتاب جامع در این مورد به شمار می رود.
داکتر رفیق پور میگوید: «افغانستان یک کشور کوهستانی است و سلسله جبال مرتفع خصوصیتاش این است که از مناطق پایین تا قلههایی شامخ و سر به فلک کشیده کوهها مناطق مختلفه زندگی برای نباتات وجود دارد. از این خاطر در افغانستان در هر کمربند ارتفاعی یک دنیای دیگر نباتی وجود دارد».
به گفته رفیق پور، هستند نباتاتی که جز افغانستان در دیگر نقاط دنیا یافت نمیشوند: «چون مناطق زندگی نباتات در مناطق کوهستانی یا جایگاههای زندگی شان فوق العاده متنوع است از این خاطر افغانستان یک کشور بسیار غنی است از نظر انواع نباتات. در حدود بیشتر از چهار هزار نوع نبات در افغانستان پیدا میشود و از این گیاهها 30 تا 35 درصد این گیاهها تنها و تنها در افغانستان پیدا میشود، نه جای دیگر».
داکتر داوود رفیق پور دقیقاً میداند که چه میگوید. او و معلم سابقاش زیگمار بریکلی از آلمان، به همکاری انستیتوت گیاه شناسی دانشگاه بن یک رهنمای گیاهان افغانستان را به زبان های دری و انگلیسی به چاپ رسانده اند.
رفیق پور نخست در افغانستان در رشتۀ جیولوژی یا زمین شناسی تحصیل کرد و سپس برای گرفتن دکترا در سال 1974 به آلمان رفت. زمانی که ارتش سرخ شوروی سابق وارد افغانستان شد، او دیگر نتوانست به تحقیقات اش در افغانستان ادامه بدهد. همان بود که هستۀ کار خود را در امریکای لاتین، در مناطق اندیز متمرکز ساخت، و در آن جا شوق و علاقۀ امروزیاش را دریافت.
«میخواستم که دوباره به افغانستان برای کار کردن بروم. ولی متاسفانه بعد از این که کار دیپلوم خود را خلاص کردم، روسها به افغانستان داخل شدند و من نتوانستم که به افغانستان برگردم. از این خاطر من ساحه فعالیت خود را به امریکای جنوبی منتقل ساختم و زمانی که سلسله جبال اندیز در امریکای جنوبی، در بولیویا، اکوادور، پیرو و چیلی کار میکردم، دنیای نباتات آنها مرا محو ساخت».
کار در امریکای جنوبی به رفیق پور انرژی و انگیزه تازهیی بخشید، انگیزهیی که تا هنوز در او موج میزند. او زمانی که زیگمار بریکلی استاد سابق بیولوژی خود را در کنفرانسی دوباره دید، هر دو تصمیم گرفتند برای دانشجویان افغان کتاب رهنمای گیاهان را تهیه کنند. آنها این مفکورۀ خود را گسترش داده و عملی ساختند.
«هدف این کتاب برای افغانستان این است که نه تنها شاگردان و محصلان از آن استفاده کنند، بلکه وزارت زراعت، وزارت تحصیلات عالی، وزارت معارف و همچنان وزارت اطلاعات و فرهنگ که در بسیاری ولایتهای افغانستان کتابخانههایی دارد، سازمانهایی که برای حفظ محیط زیست در افغانستان کار میکنند، تمام اینها میتوانند از این کتاب برای پلانگذاری مناطقی که برای حفظ محیط زیست تشخیص داده میشوند استفاده کنند».
هزینۀ این رهنما یا اطلس را وزارت خارجۀ آلمان، موسسۀ مبادلات اکادمیک آلمان و باغ شاهی نباتات ادینبورگ سکاتلند پرداختند. تا کنون 4300 جلد این کتاب رهنما در کابل به دسترس دانشگاهها، وزارت خانه ها و سازمانها قرار داده شده اند.
اما این هنوز آغاز کار است. رهنمای گیاهان در چارچوب یک پروژۀ بزرگ به نام «اطلس ملی افغانستان» تهیه شده است، که این اطلس در انستیتوت جغرافیۀ دانشگاه شهر گیسن آلمان روی دست گرفته شده است. رفیق پور این اطلس را با همکاران افغان خود تهیه می کند.
رهنمای گیاهان گامی در روند بازسازی افغانستان به شمار می رود که به گفته رفیق پور بیشتر از همه نسل جوان از آن مستفید می شود. «آرزوی شخصی من از چاپ این کتاب این است که اگر امکان داشته باشد برای علمای جوان افغانستان، همین سنگی را که ما گذاشته ایم پیش ببرند و این عنعنه را تعقیب بکنند و آن را روز به روز غنی بسازند».
در گذشته چنین کتابی به چاپ نرسیده است. اگر کتاب های بیشتری در زمینۀ جغرافیای طبیعی افغانستان به نشر برسند، زمانی خواهد رسید که در اخبار شامگاهی شاید جای موضوعات وحشت انگیز را زیبایی های طبیعت افغانستان بگیرد.
وصلت حسرت نظیمی/ صفی الله ابراهیم خیل
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر